Trao đổi về sửa đổi Luật HTX: Nên hỗ trợ những gì cho HTX và hỗ trợ như thế nào? (Bài 9)

Liên quan đến chính sách tín dụng, nếu cho vay ưu đãi hay Nhà nước cấp bù lãi suất thì đây là hỗ trợ tài chính trực tiếp. Tương tự, việc hỗ trợ tài chính để xây hay thuê trụ sở, nhà xưởng, hay hỗ trợ mua sắm trang thiết bị, kinh phí trả lương,… thực ra cũng là hỗ trợ tài chính trực tiếp hay bản chất là như vậy. Và việc Nhà nước có nên hỗ trợ tài chính trực tiếp cho HTX như thế không là câu chuyện rất đáng bàn và cân nhắc kỹ về tính hiệu quả, tính bền vững của chính sách hỗ trợ. Đó là chưa tính đến nguồn ở đâu ra, có đủ nguồn cho từng đấy HTX, từng đấy THT và các tổ chức khác nữa không? Điều 110 của dự thảo về nguồn vốn thực hiện chính sách cũng rất chung chung, đơn giản với hơn 4 dòng. Điều đó cũng phần nào nói lên cái rất khó của nguồn vốn, cái vướng và bất cập của chính sách hỗ trợ, rất khó khả thi và hiệu quả.

Việc hỗ trợ tài chính trực tiếp cho HTX cũng rất dễ đến nguy cơ lạm dụng cao, vào HTX hay đổi tên công ty tư nhân thành HTX để nhận được hỗ trợ tài chính của Nhà nước. Nhưng thực ra, HTX được thành lập trước tiên là do người dân muốn thật sự và tự nguyện tham gia. Nhà nước không góp vốn vào HTX mà chỉ ủng hộ và khuyến khích người dân tham gia HTX. Việc hỗ trợ tài chính trực tiếp bằng cách này hay cách khác cho HTX nếu không kín kẽ, không nghiên cứu luật pháp quốc tế có thể dẫn đến hậu quả xấu nếu HTX có hàng hóa xuất khẩu. Ví dụ như có thể bị nguy cơ kiện phá giá, kiện cạnh tranh không lành mạnh vì được trợ giá hay bù lãi suất…

Thực tế hiện nay, từ khi có Luật HTX 2012, số lượng HTX nhận hỗ trợ tài chính trực tiếp cũng không nhiều, chủ yếu là các HTX nông nghiệp khi mới thành lập, tùy từng địa phương và điều kiện. Trong khi đó, ở HTX các lĩnh vực khác, như tín dụng, dịch vụ, thương mại và phi nông nghiệp khác hoạt động khá hơn, lại gần như không được nhận bất cứ hỗ trợ tài chính trực tiếp nào. Thực ra, đa phần các HTX này mong muốn trước hết được hỗ trợ về cơ chế thông thoáng, bình đẳng kinh doanh như các doanh nghiệp khác, dễ dàng tiếp cận và vay vốn thương mại, được tham gia các chương trình đào tạo, tư vấn, xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, được tham gia hay được quản lý các dự án hay các cơ sở hạ tầng ở địa phương,…

Đúng là kinh tế HTX có nhiều khó khăn, có mong muốn chính đáng cần hỗ trợ. Tuy nhiên, nhìn ở góc độ khác, cần phải suy tính cẩn trọng để HTX sẽ không bị giảm động cơ nỗ lực cạnh tranh, nỗ lực cải thiện hiệu quả kinh doanh của HTX. Vậy nên, có thể đề xuất như thế nào để vừa hỗ trợ được HTX, vừa không làm HTX ỷ lại, không làm giảm nỗ lực kinh doanh họ, đồng thời phù hợp với môi trường cạnh tranh bình đẳng theo cơ chế thị trường, tạo ra sự bền vững cho HTX?